Ngày xưa, trong một hang núi nọ có một con mãng xà.
Đầu nó to bằng cái chum, trên đầu có mào đỏ, hai mắt như hai quả quýt,
thân dài hơn trượng. Nó đi đến đâu là cuốn thành bão đến đấy, cây cối đổ
rào rào, bụi bốc mù mịt. Nó đã ăn thịt không biết bao nhiêu là súc vật
và người. Người ta dùng nhiều cách để diệt trừ, nhưng mãng xà đã không
chết mà còn phá hoại dữ dội hơn. Cuối cùng nhà vua phải sai dựng cho nó
một cái đền và hứa mỗi năm khấn một mạng người để nó đỡ phá phách. Nhà
vua ra lệnh bắt các làng mỗi năm phải nộp một người con gái để dâng cúng
mãng xà, nhưng cũng cho rao trong nước, ai tiêu diệt được con quái vật
ấy thì sẽ phong quận công và cho lấy công chúa làm vợ.
Bấy giờ có một chàng trẻ tuổi từ lâu
được một nhà sư đưa lên nuôi trên một ngôi chùa ở núi cao. Hàng ngày nhà
sư truyền cho anh nghề múa gươm và các môn võ nghệ. Thành tài, anh được
thầy tặng một thanh gươm quý và cho phép “hạ sơn”. Hôm ấy anh trở về
làng. Sau khi kéo bộ suốt cả một ngày mệt nhọc, anh thấy một tòa đền có ánh sáng
le lói, không biết là đền mãng xà, bèn ghé vào nghỉ chân. Vừa bước vào
cổng đền bỗng nghe có tiếng khóc thút thít ở phía trong, anh lấy làm
ngạc nhiên vội lần vào thượng điện. Dưới ánh đèn dầu, anh thấy một cô
gái trạc mười tám, hai mươi tuổi, bị trói vào cột ở một góc điện. Anh
lập tức bước đến cởi trói cho nàng và nói:
– Làm sao cô lại bị trói ngồi ở đây?
Cô gái gạt nước mắt nói:
– Chàng là ai, ở xứ nào mà không biết đây là đền thờ mãng xà ư?
Đoạn cô kể lại những hành động của mãng xà, mỗi năm phải nộp một mạng người ra sao, cuối cùng cô nức nở:
– Nhà thiếp có một mẹ một con, nghĩ mình
chết đi cũng không tiếc, chỉ thương mẹ già không có ai nuôi. Nhưng thôi
chàng hãy đi mau khỏi chốn này, nếu không mãng xà nó đền thì chẳng còn tính mạng.
– Thế bao giờ thì nó đến đây?
– Chỉ nội trong đêm nay!
Chàng trẻ tuổi ân cần:
– Tôi muốn thay nàng nộp mạng cho mãng xà để nàng được về với mẹ.
Cô gái đáp:
– Thiếp không muốn vì mình mà người khác
phải chết. Cứ để mặc thiếp chịu số kiếp thê thảm, tiền oan nghiệp
chướng này. Chỉ mong chàng nếu có đi qua làng, hãy làm ơn ghé vào an ủi
mẹ già giúp thiếp.
– Không. Nàng hãy kịp tránh khỏi nơi đây để mặc tôi với con quái vật.
Rồi rút gươm ra khỏi bao, chàng nói tiếp:
– Nó không thể làm hại được tôi đâu. Tôi sẽ bắt cái này ra đối mặt một phen với nó. Nàng hãy chạy về làng mau đi!
Nói đoạn, anh dẫn cô gái ra khỏi cánh rừng, rồi trở lại đền nai nịt gọn ghẽ, quyết thức đợi mãng xà.
Vào khoảng nửa đêm, bỗng phía ngoài có
tiếng rào rào, cành cây gẫy răng rắc. Một mùi tanh tưởi xông vào mũi đến
lộn mửa. Chàng trẻ tuổi đứng dậy rút gươm nấp vào bên thượng điện. Mãng xà
quen như mọi khi, từ từ vắt mình qua tường tiến vào. Nhưng nó vừa thò
cái đầu vào đền thì chàng trẻ tuổi đã khởi thế công ngay. Lưỡi gươm của
anh lóe lên trong đêm tối như chớp giật. Con quái vật bị thương, lao tới
toan nuốt sống kẻ thù. Nhưng đường gươm lợi hại của anh đã lại bồi cho
nó một nhát thứ hai. Mãng xà đau quá, rống lên, hà hơi phun gió rồi quật
đuôi tới tấp làm anh lăn đi mấy vòng. Sắp bị lọt vào miệng quái vật thì
may sao, anh đã kịp đứng bật dậy, thủ thế đâm cho nó một mũi thứ ba,
nhưng vì đâm mạnh quá nên mũi gươm bị gãy. Anh bèn bồi tiếp mấy nhát,
mãng xà bị thương nặng. Cả khúc thân của nó quằn quại mạnh đến nỗi tường
và mái đền đổ sụp, gạch ngói lăn xuống rào rào. Anh giơ lưỡi gươm chặt
lấy cái đầu con ác thú.
Giết được mãng xà, chàng trẻ tuổi khát
nước quá chạy khắp rừng đi tìm suối giải khát, rồi vì mệt quá, anh lần
ra bên bờ suối ngủ thiếp một ngày một đêm.
Trưa hôm sau, một viên quản có phận sự
gác ở khu vực này tiến vào đền để dò động tĩnh. Hắn vô cùng kinh ngạc
khi thấy mãng xà nằm trên vũng máu, mà cô gái thì không biết đã biến đi
đường nào. Nhưng nghĩ đến lời hứa của vua, hắn lập tức xách lấy đầu mãng
xà phóng ngựa về kinh lĩnh thưởng. Trông thấy đầu con quái vật, nhà vua
rất vui mừng. Vua hỏi:
– “Ai đã giết được mãng xà?” Viên quan
đáp: – “Tâu bệ hạ chính là kẻ hạ thần này”. Vua khen ngợi hồi lâu, rồi
ban sắc chỉ phong cho làm quận công, lại truyền gả công chúa như lời đã
hứa.
Đám cưới tổ chức rất linh đình. Nhưng
giữa hôm cưới, trong khi vua quan tề tựu đông đủ, thì bỗng có một người
khách lạ xin vào yết kiến. Vua truyền cho vào. Người khách lạ chính là
chàng trẻ tuổi đã giết mãng xà. Vua hỏi:
– Nhà ngươi đến đây có việc gì?
Chàng trẻ tuổi đáp:
– Tâu bệ hạ, chỉ xin phép bệ hạ cho tôi được lấy lại một mảnh gươm gãy còn giắt trong đầu mãng xà mà thôi!
Vua hết sức ngạc nhiên:
– A, vậy ra không phải là phò mã của ta đã hạ thủ mãng xà ư?
Vua nhìn sang phò mã. Phò mã mặt đã tái đi, nhưng vẫn cố cãi:
– Nó là thằng bá vơ nào dám vào đây nhận xằng!
Vua liền sai hoãn ngay lễ cưới lại rồi bảo vệ sĩ bổ đầu mãng xà
để tìm mảnh gươm. Một lát sau vệ sĩ đã đưa mảnh thép về dâng nộp, khi
ráp vào với gươm của chàng trẻ tuổi thì vừa như in. Vua thét:
– Thì ra phò mã đã lừa dối trẫm và mọi người.
Lập tức vua sai lột thẻ vàng quận công
của hắn rồi đeo vào cho chàng trẻ tuổi. Sau đó vua dắt anh ngồi vào chỗ
ngồi của phò mã, và ra lệnh cho lễ cưới lại tiếp tục như cũ.Trong khi đó
thì viên quản bị giải ra pháp trường.